Toplu taşım araçlarının engelli erişimine uygun hale getirilmesini kapsayan yasa ile ilgili olarak Türkiye Omur İlik Felçlileri Derneği Genel Başkanı Ramazan Baş’la görüştük. Bugüne kadar taşıma sektörü bileşenleri ile görüşüp, yorumlarını aldığımız yasanın bilinmeyen yanlarını ve öngörülen süre zarfında neler yapılabileceğini Ramazan Baş bizim için değerlendirdi.

5378 sayılı kanun ve uzatmalar

Ramazan Baş, son günlerde taşıma sektöründe hararetle tartışılan yasanın nasıl ve neden gündeme geldiğini şu sözlerle ifade etti: ‘2005 yılında engellilerle ilgili 5378 sayılı bir kanun çıktı. Kanun çıktıktan hemen sonra Türkiye’de engellilerin sosyal yaşama katılımı açısından çok önemli gelişmeler oldu. Kanun kamusal alanda tüm erişilebilirlik sorunlarının ortadan kaldırılması ve engellilerin ulaşımla ilgili sıkıntılarının giderilebilmesi için çıkartıldı. Bahsi geçen kanunun birkaç maddesi bunu kapsıyordu. 2005 yılından bu yana, 7 yıl süre içinde, 2012 yılına kadar bu konuda birçok çalışma yapıldı ancak ne yazık ki sorunlarımızın büyük bir çoğunluğu hala halledilemedi. Erişilebilirlik ve ulaşılabilirlikle ilgili sorunlar yaşanmaya devam ediyoruz. 12 yıl sonunda kanun 1 yıl daha uzatıldı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, hem fiziksel alanların ulaşımı hem de erişimi ile ilgili sorunların çözülebilmesi için 1 yıldır çalışma yapıyor. Ancak şehir içi ve şehir dışı seyahatlerde engellilerin seyahatlerini daha sağlıklı yapabilmeleri için ne yazık ki çözüme yönelik bir sonuca ulaşılamadı’ diyerek süreç hakkında bilgi verdi.

Çözüme yönelik acilen bir komisyon kurulmalı

Çeşitli sebeplerle ertelenen yasanın bundan sonra ki aşamasına dair ise Genel Başkan Ramazan Baş, şu değerlendirmelerde bulundu: ‘ yapılan çalışmalar sonucunda umuyorum ki, yeni gelişmeler kaydedilebilir. Hem şehir içi hem de şehirler arası ulaşımda şu ana kadar talep edilen şeyler, ne yazık ki gerçekleştirilemedi ve sonuca gidilemedi. Bunun en büyük nedenlerinden biri olarak şunu görüyorum, ilgili tüm kuruluşlar, kurum ve kuruluş yetkilileri bugüne kadar bir araya gelip, sorunun çözümüne yönelik bir komisyon dahilinde çalışma yapamadılar’ dedi.

‘Sorun bir an evvel çözülmeli’

Ramazan Baş, Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, sivil toplum kuruluşları, Engelliler Derneği, Ulaştırma Bakanlığı yetkilileri, bu konu da teknik bilgi sahibi olan kişilerin mutlaka bir araya gelmeleri ve bir komisyon kurmaları gerektiğini belirterek sorunun bir an evvel çözüme kavuşturulması gerektiğinin altını çizdi.

‘Konuyla ilgili herkes dinlenmeli, fikri alınmalı’

Baş, konunun çözümüne ilişkin yapıcı değerlendirmeler de bulunarak, şunları kaydetti: ‘bakıyorsunuz 7+ 1 yıl geçti. Yine sorunların çözümüne yönelik sağlıklı bir adım atılamadı. O nedenle bence herkes dinlenmeli. Herkes konuyla ilgili kendi bilgisini ortaya koymalı, sorunlarını ortaya koymalı ve kurulacak bir komisyonla çözüme gidilmeli. Biz bunun için elimizden geleni yapmaya hazırız’ dedi.

‘Yasanın alt yapısı yok’

Konuşmasında aradan geçen uzun döneme rağmen hala somut adımların atılmamasını eleştiren Ramazan Baş, bunun nedenlerini şöyle sıraladı: ‘öncelikle bir yasa çıkarılıyor. Yasanın alt yapısı hazırlanmıyor. Biz engellilerle ilgili kendi sorunlarımızın çözüme ulaşmasını yetkililerden talep ederken, karşı taraftan çözüme yönelik bir katılım olmasını belki sağlayamadık. Hep taleplerimizi dile getirdik ama karşı tarafın taleplerimize ne şekilde cevap vereceğini çok fazla önemsemedik’ diyerek konu ile ilgili özeleştirileri de verdi. Ramazan Baş sözlerine şöyle devam etti: ‘Son dönemde seyahat acenteleri, otobüs işletmeleri, şehir içi ve şehirler arası taşımada hizmet veren sektör yetkililerini dinliyoruz ve bizlere şunları aktarıyorlar ‘40000 araç her gün yola çıkıyor, 2 koltuğu boşalttığımızda eğer biz yolcu taşıyamazsak, 80000 koltuk boşa gidecek. Ya da şehir içi servis taşımacılığı yapan yetkililer, iş yerlerinde engelli çalışan olmadığı halde bizden tüm araçlarımızın engelli taşınmasına uygun hale getirilmesi isteniyor. Şu an için bunun çok mümkün olmadığını görüyor ve biz standartların ne olduğunu da bilmiyoruz ‘ şeklinde sıkıntılarını bizlerle paylaşıyorlar’ dedi. Kurulan bu diyalogun olumlu bulduğunu aktaran Baş, bu paylaşımların genişletilebilir ve sürdürülebilir olması gerektiğine vurgu yaptı.

Gerçekçi yaklaşımlar ve daha fazla diyalog

Verilen sürenin yeterli olup olmadığını sorduğumuz Baş, şu yanıtı verdi: ‘gerçekçi yaklaşımlarda bulunmazsanız bu sorun yine hallolmayacak. Engellinin istihdam edilmemesinde, eğitim alamamasında, sosyal yaşama katılamamasında erişilebilirlik ve fiziksel çevre sorunları olduğu gibi ulaşım sorunu da çok büyük etken bunu hepimiz biliyoruz. Yani siz kişiyi eğitime, sosyal yaşama, istihdama ulaştıramazsanız o kişinin sosyal yaşama katılımını ve yaşam kalitesini de sağlayamazsınız. Buradaki engel çok büyük sorun teşkil ediyor. Bunun hepimiz farkındayız. Ancak benim de konuştuğum yetkililer, işyerlerinde engelli çalışıyorsa gerekli servis araçlarını engelli vatandaşlarımızın ihtiyaçlarına ve standartlara uygun olarak sağlayalım, ancak böyle bir ihtiyaç varsa biz bunu sağlayalım. İhtiyaç olmadığı yerde bizden bu talep edildiğinde, biz bu hizmeti sağlamak da güçlük çekeriz, diyorlar. Ben bu düşünceyi mantıklı buluyorum. Öncelikle istatistiksel bilgilere ihtiyacımız var. Kim, nerede, ne şekilde istihdam edilmiş? Kim, nerede ve ne şekilde eğitim alıyor? Tüm bunlar üzerinde çalışma yapıldıktan sonra taleplerin sunulması, bu süreç içinde daha gerçekçi olacaktır. Sorun kademeli de olsa zaman içinde çözülecektir diye düşünüyorum’ şeklinde görüşlerini dile getirdi.

‘Sağlıklı verilere ihtiyacımız var’

Kendi ellerinde de böyle bir istatistiksel verinin bulunmadığını belirten Baş, bu tarz bir çalışmanın çok büyük bir titizlikle yapılması gerektiğini vurgulayarak, sadece eğitim alan ve istihdam edilen değil, potansiyel istihdam edilebilir ve eğitim alabilir engelliler üzerinde de çalışmalar yapılırsa, sorunun çözümünün daha kolay olacağını belirtti.

‘İhtiyaca yönelik istatistiksel bilgi olsaydı, taraflar uzlaşmıştı’

Üzerine bunca konuşulan yasa için, ihtiyaç duyulan sağlıklı verilerin diğer yetkili kurumlarda da olmadığını belirten Baş, durumun vahametini şu sözlerle ifade etti: ‘şu anda sözünü ettiğim ulaşıma ihtiyacı olan engelli kesime dair böyle bir istatistiksel bilgi olsaydı, taraflarla birlikte çözüme yönelik gerçekçi yaklaşımlarla sorun çözülmüştü. Çözüme bir an önce ulaşmak için o istatistiksel bilgilere ihtiyacımız var’ diyen başkan, bu sebeple merkezi yönetimler, yerel yönetimler, STK’lar, üniversitelerden bilimsel anlamda katkı sunacak kişilerin bir araya gelip ve bir komisyon kurup, çalışmalara başlaması gerektiğini anlattı. Tüm olumsuzluklara rağmen yine de umutlu konuşan Baş, ‘eğer çözüm odaklı, hızlı bir çalışma yapılırsa kademeli olarak 1 yıl içinde önemli adımlar atılabilir’ dedi.

‘İsteyince oluyor, sıra özel sektörde’

2005 yılında çalışmalarına başlanan 5378 sayılı kanunla beraber, çok yakın zaman öncesine kadar belediyelere bağlı toplu taşım araçlarında ciddi sayıda engellerin olduğunu hatırlatan Ramazan Baş, birkaç yıl içinde en azından İstanbul’da 1000’nin üstünde otobüs, toplu taşım araçlarının, tramvayların ve metroların engellilere uygun hale getirildiğini belirtti. Baş sözlerini şöyle tamamladı: ‘istenirse kısa sürede hizmet verilebiliyor’ diyerek, özel sektöründe bu konuda üzerine düşen sorumluluğu yerine getireceğine inandığını ifade etti.

‘Yetki yeterli değil, bilgi de gerekli’

Konuyla ilgili görüştüğümüz taşıma sektöründen yetkililerin ‘engel’ veya ‘engelli’ konusunda kafalarında tam bir netlik olmadığını belirttiğimiz Baş, konu ile ilgili şu ifadeleri kullandı: ‘görme engelli, işitme engelli, ortopedik engelliler bütün engel çeşitleri ile ilgili sorunu iyi tanımlayabilecek kişilerle bir araya geldiğiniz zaman çözümü de kolay bulursunuz. Ama bu konu ile ilgili yetki verdiğiniz kişiler sorunu iyi tanımlayamıyorsa o kişilerin çözüm bulması da çok kolay olmayacaktır’ dedi. Geçtiğimiz 8 yıllık sürecin de kendilerine bunu gösterdiğini belirten Baş, ‘o halde sorunu iyi tanımlayabilen kişiler bir araya gelmeli, sorunu ve çözümü iyi tanımlayan kişiler bir komisyonda acilen bir araya gelmeliler’ diyerek kurulması gereken komisyona tekrar vurgu yaptı.

Birliktelik şart

Türkiye Omur İlik Felçlileri Derneği Genel Başkanı Ramazan Baş’a, böyle bir yasa talebinde bulunurken dernek olarak kendilerinin daha önce taşıma sektörü ile temaslarını sorduk. Baş konu ile ilgili şunları aktardı: ‘bu konuda biz TOFED’in Başkanı, yönetim kurulu, seyahat acenteleri ve diğer birliklerle engellilerin sosyal yaşama dahil olmaları yönünde birçok çalışmalar yaptık’ dedi. Baş, ayrıca ‘inanıyorum ki, yaşanan sorunların çözümünde bir birliktelik kurulursa çözüme hep beraber ulaşacağız’ diyerek, sektör bileşenlerine ve meseleye taraf olan herkese çağrı yaptı.

‘Yaşam engellerle dolu’

Ramazan Baş, verdiği demeçte ‘yaşam engellerle dolu’ diyerek aslında tüm yaşanan sancılı süreci 3 kelime ile özetlerken, sözlerini şu şekilde tamamladı: ‘ülkemizde de bu engellerin ortadan kaldırılması için çalışmalar yapılıyor. Fakat henüz bir sonuca ulaşamadık. Engeller aşıldıkça, toplumda engelli ve engelsiz olan insanlar bir birlerini daha iyi tanıyacaklardır. Aynı toplu taşıma araçları, aynı seyahat araçları, kültür merkezleri, spor merkezleri, sosyal mekanlar paylaşıldıkça toplum engelli ve engelsiz olarak birbirini daha iyi anlayacak. Daha sosyalleşmiş, asosyallikten kurtulmuş mutlu insan sayısı artacaktır. Biz de elimizden geldiği kadarıyla engelleri bu şekilde aşmaya çalışıyoruz’ dedi. Oya Kaya-Alev ARSLAN