Demokles'in Kılıcı

Malumunuz, geçtiğimiz yıl 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nda şöyle bir hüküm yer aldı: Madde 235 (Değişik: 28/3/2013-6455/12 md.) 5. Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ve transit rejim beyanında bulunulan serbest dolaşımda olmayan eşyanın, beyan edilenden belirgin bir şekilde farklı cinste eşya olduğunun tespiti halinde, farklı çıkan eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir. (Gümrük Yönetmeliği 278. maddede "...tahlil, teknik inceleme ve araştırmaya gerek olmaksızın kolayca anlaşılabilen..." şeklinde açıklık getirilmiştir.) Cezanın muhatabı kim? Tabii ki transit beyanı veren, yani taşımacı. Pratikte karayolu taşımacısı. Uygulaması; araç ülkemizin gümrük bölgesine girdiğinde, mesela Kapıkule'ye vardığında, sürücüsü aracın yüküne refakat eden transit belgelerini (TIR Karnesi, T1/2) ve yük ile ilgili belgeleri (fatura vs.) gümrük memuruna ibraz ederek taşımacı adına transit beyanında bulunmuş oluyor. Memur gerekli görürse yükün fiziki muayenesini talep edebiliyor. Transit belgelerinde belirtilen tarife no. ile yükün belgelerindeki mal tanımı arasında ortaya çıkabilecek uyumsuzluk ya da belirsizlikler, fiziki muayene talebi için en önde gelen sebeplerden sayılıyor. Muayene neticesinde 235/5. maddede belirtilen farklılık durumu tespit edilirse, taşımacı söz konusu malın vergilendirilmiş değerinin 2 katı para cezasına çarptırılıyor. Yükün faturasındaki değerin de bu noktada önemi yok. Malın net değerini, elindeki kıstas ve yöntemlere göre gümrük idaresi takdir ediyor. Şimdi; mesela bisiklet yükleyip tenis topu diye beyan ve evrak ibrazında bulunacak nakliyeciye diyecek sözümüz yok. Bu işi hepten bırakması yerinde olur. Fakat gerçekten yaşanmış bir olay, tepemizde sallandırılan Demokles'in kılıcını göstermeye yeterli: İthalat taşıması yapan bir araç, meşrubat otomatlarına konan türden bardak yükü alıyor. Gönderici malı kağıt bardak olarak beyan ediyor ve araç sınır kapımıza vardığında gümrük tarafından yükün fiziki muayenesi yapılıyor. Muayenede bardakların üzerindeki kağıt kaplama kazındığında, bardakların aslında kağıt değil, plastik oldukları ortaya çıkıyor. Rivayete göre nakliyeciye 1 milyon (eski para ile 1 trilyon) TL para cezası tahakkuk ediyor! İtiraz, yargı, uzlaşma yolları açık. Buyrun, hangisinden isterseniz... Bu olay, karayolu nakliyecileri olarak neyle karşı karşıya olduğumuzu çok açık anlattığı için burada konuyu uzatmanın gereği yok. Sadece şunları hatırlatmak, ilgili maddedeki arızayı ortaya koymaya yetecektir. 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu
Madde 8 - Gönderen, eşyanın varış noktası, cinsi, miktarı ve nitelikleri ile diğer önemli bilgileri tam ve doğru olarak taşımacıya bildirmek zorundadır. Yanlış ve eksik bildirmelerden doğacak her türlü sorumluluk gönderene aittir. Taşımacı, bir ihbar veya şüphe halinde yetkili ve görevlilerin huzurunda eşyayı kontrol ettirebilir. Ayrıca bkz. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, Madde 860/1 ve 864/1d CMR konvansiyonu, Madde 11/1-2 .
Görüleceği gibi hem Karayolu Taşıma Kanunu, hem Türk Ticaret Kanunu, hem de T.C. olarak tarafı olduğumuz uluslararası CMR konvansiyonu bu konuda neredeyse bire bir aynı hükümleri içeriyor (ki zaten öyle olması gerekir). Bardağın gerçekte kağıt ya da plastik olmasından nakliyeciyi değil, göndericiyi sorumlu tutuyor. Fakat Gümrük Kanunu'nun 235/5. maddesi ise tam tersini söylüyor. Gelelim işin en ilginç tarafına. Bardaklar sınır gümrüğünde muayene edilmeden beyan edildiği şekilde iç gümrüğe sevkedilmiş olsaydı, nakliyeci varış gümrüğündeki geçici depo mahalline tahliye talebi ile özet beyanını verecek ve bu işten ibra edilecek, gümrüğün bu noktadan itibaren muhatabı ithalatçı olacaktı. Yani nakliyeci, bu bardak işinden hiçbir bilgisi ve zerre kadar menfaati olmadığı halde, kanuna göre A noktasından B noktasına varana kadar geçen süre içerisinde suç işleyecek, fakat bu arada yakalanmadığı için B noktasına vardığında temize çıkacaktı. Hukukçu olmadığım için bilemiyorum, buna hukuk dilinde ne diyorlar…? Onur Dal www.tasimacilar.com 13.05.2014 Saat: 12.00