Sıfır kilometre araçlardaki tedarik problemleri ve ekonomik nedenlerle 2021 yılında ikinci el pazarına adeta nur yağdı. Türkiye'de geçen yıl ikinci el otomobil satışları 7,5 milyon adedi buldu. Sektörde yaşanan bu hareketlilik, çeşitli suistimalleri de beraberinde getirdi. 2021 yılında satılan araçların yüzde 70’nin 'işlem gördüğünü' ve incelenen araçlarda değişen, işlem gören parçalarda artış olduğunu söyleyen sektör temsilcileri, vatandaşları uyarıyor.

Özellikle asıl mesleği otomobil alım-satımı olmayanların kâr elde etme isteği dolandırıcılığa daha fazla kapı aralıyor. Büyük mağduriyetlerin yaşandığı bu konuyla ilgili ise vatandaş ne yapacağını, nasıl bir yol izlemesi gerektiğini tam olarak bilmiyor. 

CEZASI HAPİS!

İkinci el piyasasında en fazla karşılaşılan sorunların başında 'kilometresiyle oynanmış araçlar' geliyor. Ankara Oto Galericileri Derneği ve Ankara Oto Galericileri Kooperatifi Başkan Yardımcısı Hamza Avcı, kilometre düşürme gibi dolandırıcılıklar hapis ile cezalandırıldığı için bu tip olaylarda son zamanlarda ciddi düşüş görüldüğünü söyledi. 

HGS İLE KONTROL ETMEK MÜMKÜN

Satılmak üzere olan bir aracın kilometre bilgisi ve parçalarının değişip değişmediğiyle ilgili bilgilere ulaşılmasının önemli olduğunu söyleyen eksper Tamer Ekinci, "Alıcılar, satın alacakları bir aracın kilometre durumunu HGS üzerinden kontrol edebilirler. Aracın servis geçmişine baktırıp kilometreden o şekilde emin olabilirler. Değişen parçalar için de gerçekten işini iyi yapan eksperlere gidebilirler. Yetkili servisler özellikle kapsamlı bir ekspertiz yapabiliyorlar, en garanti yolu bu" bilgisini paylaştı.

Kendi deneyimlerini de aktaran Ekinci, "Aracının 150 bin km'de ve komple tüm bakımını yaptığını iddia eden biri geliyor ancak söylediği gibi olmadığını motoruna baktığımda anlayabiliyorum. 'Arabada değişme yok' deniyor, değişen parça çıkıyor. Hatta önden kazalı bir aracın, arkadan kazalı bir araçla kesilip birleştirildiğine bile şahit olabiliyoruz. İşte bu ve bunun gibi tüm sorunların önüne geçmek için kapsamlı bir ekspertiz taramasının yapılması gerekiyor" dedi.

DOLANDIRICILIK ŞEKİL DEĞİŞTİRDİ

Güvenilir olmayan satıcıların başvurdukları yollar, yalnızca kilometre düşürmeyle sınırlı değil. Hamza Avcı, "Satış bittikten sonra para transferiyle ilgili dolandırıcılıklar da oluşabiliyor. Para transferinde para hemen karşı tarafın hesabına geçmiyor ve o esnada satış işlemi yapılıyorsa, kötü niyetli kişi transferi iptal edebiliyor. Bu da ortaya büyük bir sorun çıkarıyor" ifadelerini kullandı.

Bu gibi durumlarda tarafların ne yapması gerektiğine değinen Tüketici Koruma Derneği Başkanı Aziz Koçal, "Böyle bir satış esnasında satıcı, alıcının hesabına açıklama yapmalı ve plaka bilgisi ekleyerek havale çıkarmalı, satıcı da hesabına paranın geçtiğini görmeden satışı yapmamalı" bilgisini paylaştı. Paranın mutlaka ruhsat sahibi kişinin hesabına gönderilmesi ve arada bir aracı olmaması gerektiğine dikkat çeken Koçal, "Sistem üzerinden EFT yoluyla yapılan işlemler, bu gibi durumlarda suistimal edilebiliyor. Bu gibi işlemlerde mutlaka satıcı ve alıcı karşı karşıya gelmeli" diye konuştu.

TÜKETİCİ HAKLARI NE DİYOR?

Peki, sorunlu bir satış işlemi gerçekleştiğinde alıcının mağdur olması durumunda neler oluyor? Tüketici Koruma Derneği Başkanı Aziz Koçal, ikinci el otomobil sektöründe yaşanan dolandırıcılık faaliyetlerinde tüketicilerin kendi haklarını nasıl koruyabileceklerini ve nelere dikkat edilmesi gerektiğine değindi.

'BU KONUYA TÜKETİCİ MAHKEMESİ BAKMIYOR'

Aziz Koçal, "Öncelikle tüketiciden tüketiciye yapılan satışlar, tüketici haklarına girmiyor. Bir işlemin tüketici haklarına girmesi için taraflardan birinin tacir, diğerinin tüketici olması gerekiyor. Bu konuda çok fazla mağduriyet geliyor ancak bu duruma tüketici mahkemesi bakmıyor" vurgusunu yaptı.

Burada dikkat edilmesi gereken, araç alacak kişinin vergi kaydı olan gerçek kişilerden veya şirketlerden alım yapması. Yalnızca bu durumda yapılan satışın tüketici hakları kapsamına gireceğini söyleyen Koçal, "Kilometre düşürme, parça değişimi, kayda geçmeyen kaza gibi durumlarda araçların satış aşamasında ekspertiz raporlarının imzalı alınması gerekir. Eksperlerin mutlaka yaptıkları işlemde sorumluluğu olması gerekiyor. Örneğin kilometre değişmemiş veya parça değişimi yoktur diye bir rapor veriyorsa, burada eksperin sorumlu olması gerekiyor" dedi.

'KURUMSAL FİRMALAR TERCİH EDİLMELİ'

Tüketicilerin dolandırıcılıklara karşı ikinci el araç ticaretinde dikkat etmesi gereken noktaları sıralayan Hamza Avcı, "Ticaret esnasında en önemli şey, kurumsal yerleri tercih etmektir. Kurumsal firmalarla ticarette her zaman bir muhatap bulmak mümkün. En önemli şey tanıdık ve bildik kurumsal firmadan ticaret yapmaya çalışmak" diye konuştu.

'KURUMSALLAŞMA SAĞLAYACAK'

Peki, geçtiğimiz yıl ikinci el otomobil ticaretine ilişkin yeni yönetmeliğin açıklanmasından sonra sektörde ne gibi değişiklikler oldu? Hamza Avcı, "Yönetmelik vardı zaten ama yürürlük tarihi 2022 yılının yedinci ayının sonuna ertelendi. Şöyle anlatalım, bu işin ticaretini yapan kişilerin Ticaret Bakanlığı'ndan yetki belgesi alması gerekir. Bu çok güzel bir uygulama ve tamamen sıkı kurallar çerçevesinde yürürlüğe girip uygulanırsa, ikinci el otomobil ticaretine çok büyük bir yön verir" yorumunda bulundu.

Uygulamayla birlikte dolandırıcılığın ortadan tamamen kalkacağını vurgulayan Avcı, "Bu yetki belgesinin olması ikinci el otomobil satışı için çok önemli. Satışı yapacak kurum önce Ticaret Bakanlığı'na müracaat eder, birtakım kriterleri sağladığını kanıtlarsa Bakanlık yetki belgesini verir. Sistemde de Bakanlık tarafından yapılan ticaret gözlemlenir ve büyük bir kurumsallaşma olur" dedi.

Hamza Avcı, "2021 yılında özellikle sıfır ve sıfıra yakın araçlar daha çok satıldı. Dövizdeki artış, 3-5 yaşındaki arabalara hemen yansımadı, yüksek fiyatlı arabalara daha çok yansıdı. Bu yüzden 2019, 2020, 2021 model arabaların satışı daha yüksek oldu. Düşük model arabaların fiyatı çok artmadığı için tüketiciler tercihini pahalı araçlardan yana kullandı" diyerek sözlerini noktaladı.

Kaynak: Betül Yasemin Keskin- Milliyet