arım Satış Kooperatifleri Birlikleri: Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren tarımsal üreticilerin ürünlerini daha iyi şartlarda değerlendirmek ve ekonomik menfaatlerini korumak amacıyla kurulan kooperatiflerdir. Halen ülkemizde, 17 tarım satış kooperatifleri birliğine bağlı olarak faaliyet gösteren 322 tarım satış kooperatifinin 500 binden fazla ortağı bulunmaktadır. Pamuk, zeytin-zeytinyağı, ayçiçeği, kuru incir, fındık gibi ekonomik; ipek kozası ve tiftik gibi kültürel değeri ön planda olan 23 farklı üründe faaliyet göstermektedirler. Ülkemizde tarımsal sanayinin kurulmasına öncülük eden Birliklerden bazıları Türkiye’nin İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Listesine girmektedir.

Kredi ve Kefalet Kooperatifleri: Küçük işletmelerin, esnaf ve sanatkârların finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan bu kooperatifler, düşük faizli kredilerin kullandırılmasına aracılık ve kefalet etmektedirler. Bu kooperatiflerin büyük çoğunluğu “Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifi Birlikleri Merkez Birliği” çatısı altında üst örgütlenmelerini tamamlamıştır.

Tüketim kooperatifleri: Genellikle dar ve orta gelirli tüketicilerin ihtiyaç maddelerini uygun fiyata karşılamak için kurulan kooperatiflerdir. Özellikle 1970’li yıllarda ivme kazanmış, 1980’lerin ortalarına kadar perakende ticarette önemini korumuş ve Türkiye’de bir ölçüde büyük ve self-servis mağazacılık alışkanlığının yerleşmesine yardımcı olmuşlardır.

Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri: Ortaklarının taşıma hizmetlerini pazarlamak ve bu hizmetlerle ilgili ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan kooperatiflerdir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın kayıtlarına göre, ülkemizde 200 bin nakliyecinin ortağı olduğu yaklaşık 6.800 kooperatif taşımacılık sektöründe faaliyet göstermektedir.

Kadın Kooperatifleri: Son yıllarda kadınlar tarafından kurulan kooperatifler genelde istihdam, çevre ve kültür faaliyet konuları çerçevesinde işletme ve küçük sanat kooperatifi biçiminde kurulmaktadırlar. İstihdam ve yoksullukla mücadele noktasında ekonomik yönden güçsüz ve dezavantajlı grupların ve özellikle kadınların oluşturduğu kooperatifler önem kazanmaktadır.

Konut Yapı Kooperatifleri: Dayanışma ve iş birliği içinde konut ihtiyacını karşılamak üzere kurulan konut yapı kooperatiflerini oluşturan ekonomik gruplar daha çok orta ve alt grup gelir seviyesine sahip kişilerdir. Ülkemizdeki konut yapı kooperatifleri, TÜRKKENT ve TÜRKKONUT olmak üzere iki merkez birlik çatısı altında üst örgütlenmelerini tamamlamıştır.

Küçük Sanayi Siteleri Yapı Kooperatifleri: İmalat ve tamirat ile ilgili meslek kollarında faaliyet gösteren esnaf ve sanatkârlar ile sanayicilerin, günün ihtiyaçlarına uygun modern ve teknik şartlara haiz işyerine sahip olmalarını sağlamak amacını taşımaktadırlar. Kredi desteği ile toplam 92 bin 623 işyerinden oluşan 441 adet Küçük Sanayi Sitesi hizmete sunulmuş ve yaklaşık 460 bin kişiye daha sağlıklı şartlarda çalışma imkânı sağlanmıştır.

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri: Özellikle hayvancılık sektörünün desteklenmesi ve kırsal kesimde yaşayan insanların gelirlerinin arttırılması amacına hizmet etmektedir. Köy Kalkınma Kooperatifi, Orman Köyünü Kalkındırma Kooperatifi, Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi ve Çay Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi olarak dört çeşit kooperatif türünü bünyesinde toplamıştır.

Sulama Kooperatifleri: Yeraltı veya yerüstü su kaynaklarından, organize olarak faydalanmak isteyen çiftçilerin ekonomik güçlerini birleştirerek kurdukları örgütlerdir. Tüm sulama alanlarının %20’sini oluşturan yeraltı sulamalarında %81 dolayında paya sahip olan bu kooperatiflerin, yerüstü sulamalarındaki payı ise oldukça düşük seviyelerde kalmıştır.

Su Ürünleri Kooperatifleri: Ülkemizin deniz ürünleri potansiyelinin daha iyi değerlendirilmesi açısından bu kooperatifler önemli hizmetler sunmaktadır.

Pancar Ekicileri Kooperatifleri: Pancar ekicileri; 1951 yılında Türkiye Şeker Sanayi’nin genişletilmesi konusunda alınan kararların uygulamasıyla kooperatifler halinde teşkilatlanmaya başlamış ve 1972’de PANKOBİRLİK kurulmuştur.

Halen ülkemizde faaliyet gösteren 31 pancar ekicileri kooperatifinin 1 milyon 638 bin 981 ortağı bulunmaktadır. Bu kooperatifler, PANKOBİRLİK altında örgütlenerek, sahip oldukları şeker fabrikaları ve iştirakleri ile beraber, ülke şeker üretiminin yaklaşık yarısını gerçekleştirmektedirler.

Tarım Kredi Kooperatifler: Bu kooperatifçilik sektörünün merkez birliği “Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği”dir. Sübvansiyonlu kredi uygulamasında kefalet ve aracılık görevi üstlenen tarım kredi kooperatifleri, tarımsal kredi alanında T.C. Ziraat Bankasından sonra ikinci büyük kuruluştur.

Diğer Kooperatifler: Ülkemizde, ortak ve kooperatif sayıları ile faaliyet hacmi yönünden daha küçük ölçekli olan Turizm Geliştirme Kooperatifleri, Temin Tevzi Kooperatifleri, Üretim ve Pazarlama Kooperatifleri, Küçük Sanat Kooperatifleri, İşletme Kooperatifleri, Yayıncılık Kooperatifleri, Eğitim Kooperatifleri gibi kooperatif türleri de faaliyetlerini sürdürmektedir.

Türkiye Kooperatifçilik Strateji Belgesinde, ülkemizde kooperatifçilik sektörünün sorunlarının çözümünde kamu kuruluşlarına, sektöre ve diğer aktörlere ne gibi görevler düştüğü ortaya konulmaktadır.

Belge hazırlık sürecinin katılımcı bir anlayışla yürütülmüş; belge içeriğinin belirlenmesi ve oluşturulması tamamen açık ve şeffaf bir ortamda sürdürülmüştür.
Kooperatifçiliğin yeni yol haritası olan Türkiye Kooperatifçilik Strateji Belgesi, Sayın Bakanım Hayati Yazıcı’nın ifadesine göre Yüksek Planlama Kuruluna sunulmuştur. Kendilerine teşekkür ediyoruz ve 2012 kooperatif yılı etkinliklerinde gösterildiği çalışmalardan dolayı da kutluyoruz.

İhsan TEMEL
S.S. Tüm Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifleri Merkez Birliği
Başkan Vekili