24-25 Eylül 2012 tarihleri arasında, yeni kurulu Kalkınma Bakanlığımızın organizasyonunda/ev sahipliğinde, Ankara’ da yapılan çalışma toplantısında tüm otobüsçülerimizin temsilcisi olan TOFED’i ben temsil etmiş idim.

“Otobüsçü, Geleceğini Nasıl Planlamalıdır?” sorusunun doğru cevabını da bulacağımız; “10. Beş Yıllık Kalkınma Planı ve Otobüsçü” konulu yazımızın devamıdır.

Önceki 9. Beş Yıllık Plan Döneminde Gerçekleştirilenlerin Değerlendirilmesi

• Karayolu yapımındaki hedefler tutturulmuştur.
• Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği çıkarılmıştır.
• 24 ülkeyle serbest ticaret anlaşması yapılmıştır.

Bununla birlikte mevcut olumsuzluklar da vurgulandı, uluslar arası örneklemelere bakıldı:

• Otoyol ağı yetersizdir. (Türkiye’de 1000 km2 ye 2,7 km yol düşüyor; AB ortalaması ise 10 km.)
• Ancak, aynı güzergâhta bölünmüş yolun/yolların bulunduğu yerlerde, otoyol da yapılmasının düşünülmesinde; trafik talebinin yoğun olduğu kesimlerde ekonomik ve finansman fizibilite analizlerinin daha gerçekçi yapılarak, kararlar alınması ve bütçe dışı finansmanlarla yapılması gerekmektedir. (Bütçe dışı=Yap_İşlet_Devret=Paralı otoyollara devam.)
• Alt yapıda karayolu ulaşımının alternatifi olan ulaşım modlarına olan yatırımlar artırılmıştır. Türkiye de bu politikaları izlemiştir.
• Değişik finans modelleri (yap-işlet-devret vb.) devreye sokulmuştur.
• Uydu sitemleri(Galileo, Egnos sistemleri) aracılığıyla araç izleme ve otoyol ücretlendirme çalışmaları yürütülmektedir.
• Gölge fiyat uygulamaları başlatılmıştır (AUS).
• Sürdürülebilir ulaşım alt yapısı konusunda gelişmeleri çevresel ve ekonomik kaygılarla karşılayan karayolu ulaşım alt yapısı ve işletim sistemleri geliştirilmektedir.
•Yük ve yolcu taşımacılığında sektörün kontrol altına alınması sağlanmıştır.
• Yol kenarı denetimlerinin trafiği aksatmadan yapılması konusundaki dünya üzerindeki uygulamaların ülkemizde de takip edildiği görülmektedir.
• 2009 Moskova Deklarasyonu ile güvenli araç kullanımı ve üretimi, hız yönetimi, karayolu yapımı, istatistikler vb. konularda getirilen hükümler taraf içişleri bakanlarınca imzalanmıştır.

Kaygılar:

1. Genel çevre sorunları,
2. Enerjide pahalılık ve hava/çevre kirliliğine katkı,
3. Trafik yoğunluğu,
4. Trafik güvenliği,
5. Trafiğin akışkanlığındaki sorunlar vb.

Sıralamada öncelikler:

1. Trafik güvenliği,
2. Çevresel sorunlar,
3. Trafik yoğunluğu,
4. Enerji tüketimi ve sorunları sonra geliyor.

Trafik Güvenliği; Dış Kapının Dış Mandalı

1. Asli görevi trafik güvenliği olan bir lider/koordinatör kurumun eksikliği söz konusudur. Karayolu Trafik Güvenliği Eylem Planının ilgili kurum ve kuruluşlarca aksaklığa meydan verilmeden yürütülmesi hedeflenmektedir.

2. Trafik güvenliği sağlanabilmesi için; gerek kent içi alanlarda, gerekse şehirlerarası karayollarında, denetimde ve yönetimde etkin olarak kullanılan elektronik sistemlerinin (EDS) ve diğer trafik güvenliği teknolojilerinin ülke genelinde yaygınlaştırılması, buna yönelik olarak trafik yönetimi merkezlerinin oluşturulması çalışmaları devam etmektedir.

Kaza İstatistiklerinde Gerçekçilik Gerekli

• Gerçekçi istatistiklerin derlenerek olay mahalli ile kısıtlı tutulan ölüm/yaralanma istatistiklerine hastane ölümlerinin de dâhil edilmesi (30 gün kuralı=Trafik olayına karışanların, -yaralı olmasalar bile- başka bir etken dışında ölümlerini “Trafik Ölümü Saymak” ve Moskova Deklarasyonunun tüm içeriğinin uygulanması) gereklidir.

Ulaştırma Müfettişliği gelecek

“Karayolu Ulaştırmasında Ulaştırma Müfettişliği” ihdas edilerek, müfettişlerce denetimin yapılması gerekmektedir. Modern ülkelerden ilham alınıyor.

Yol Güvenliği sağlanacak

Öncelikle, çok kullanılmakta olan bölünmüş yollardaki;

1. Yatay (=çizgileme) ve düşey (=levhalama) işaretlemelerdeki nicelik ve nitelik artışı,
2. Yatay ve düşey işaretlemelerdeki çevre dostu, uzun ömürlü yapı malzemelerinin kullanılması,
3. Kaza kara noktası ve kaza potansiyeli yüksek noktaların iyileştirilmesi çalışmaları devam etmektedir/etmelidir.

Yeni Yol Yapımı ve Güvenliği İhtiyacı

Türkiye’de karayolu ulaşım alt yapısı yetersizliğinden dolayı, mevcut yolların fiziki ve geometrik standartlarının iyileştirilmesi ve yeni yol yapımı ihtiyacı devam etmektedir.

1. Bu bağlamda Türkiye hem var olan alt yapıyı güçlendirmekte hem de dünyadaki bilgi teknolojilerinin karayollarının iyileştirilmesi ve kapasitesini artıracak akıllı ulaşım sistemlerinin geliştirilmesi uygulamalarına devam etmektedir.

2. Ekonomik ve teknik ömrünü doldurmuş bir kısım motorlu taşıtların trafikten çekilmesinin teşvik edilerek hem trafik güvenliğinin sağlanması hem de çevreye olan etkilerin azaltılması çalışmaları sürdürülmektedir.

3. Türkiye’deki motorlu taşıtların periyodik muayenelerinde oluşturulan imtiyaz devri ile uluslararası standartta bir muayene sistemi geliştirilmiştir.

Kamyonculukta başıboşluğa son

Otobüsçünün ve tüm yol kullanıcıların en tehlikeli sorunlarından biri olan ve kısaca ‘kamyonculuk’ denilen yurtiçi yük taşımacılarının tehlikelerinden arındırılması için gerekenler de görüşüldü.

• Trafik güvenliğini artırıcı kampanyalar uygulanmaktadır, ancak yetersizdir ve bunların yaygınlaştırılması çalışmalarının yürütülmesi gerekmektedir.
• Yurt içi yük ve eşya bireysel taşımacılığında kurumsallaştırılma gereklidir. (Şirketleşme, kooperatifleşme=Sorumlu taşımacılık ve boş gidiş ya da dönüşlerin sıfıra çekilmesine çalışılması, modern ülkelerde de böyledir.)
• Atıl kapasitenin azaltılması gerekmektedir.
• Yol kenarı denetim istasyonlarının ortak kullanımı konusunda, kurumlar arası işbirliğinin artırılması gerekmektedir.
• Tehlikeli madde taşımacılığının denetimdeki eksiklikler giderilmeli, denetimden sorumlu kamu kurumu çalışanları uzmanlaştırılmalı ve ülke genelinde denetim ağı oluşturulmalıdır. Uluslar arası mevzuat yerel mevzuatla uyumlaştırılmalıdır.
• Yükleme güvenliği konusunda gerekli mevzuat alt yapısının oluşturulması ve uzman personelin eğitilmesi ve istihdamının sağlanması.
• Tonaj kontrolündeki eksiklikler giderilmeli, ülke genelinde denetimler yaygınlaştırılmalıdır.

Affeden Yol

• Bu terimi duyanlarımız çok azdır. Taşıt ve veya sürücü kusurlarından dolayı oluşan tehlikeleri savuşturmak amacı dünyada yaygındır.
• ”Affeden Yol” kavramına uygun karayollarının projelendirilmesi ve gerçekleştirilmesi çalışmaları yapılmalıdır.
• Bariyerli yollar/köprüler/refüjler,
• Kaçış/imdat/frenleme rampaları (Tehlikeli inişlerde fren/leme sorunları halinde sağda bulunan ek kısa ve birden dikleşen durdurma rampaları… Bunlarda bir örnek, Pozantı otoyolunda yapılmış. Tortum-Aksukapı kavşağındaki 7 can kayıplı otobüslü facia da, 14 km’lik böyle bir inişten sonra gerçekleşmişti, 10.07.2012. Anılan rampalar burada da 2-3 km de bir olsaydı, ne bu facia ve ne de son 4 yıldaki 28 ölümlü facialar yaşanmayacaktı.)

Sinyalizasyon yerine göbek ve göbektekine öncelik

1. Trafik ışıkları yerine konulan modern dönel kavşak ve diğer kavşak çözümlemeleri yapımlarının yaygınlaştırılması gerekiyor. Modern ülkelerde başladı. Başarılı oldu, yaygınlaşıyor. İlk öncülerinden biri de İngiltere’dir.

İncinebilir Yol Kullanıcılarına Üstünlük

• Trafikte yaya, bisikletli ve engellilerin (incinebilir yol kullanıcılarının) hareketliliğini önceleyen ve kolaylaştıran yaklaşımların gerek mevzuat gerekse uygulamaya yönelik çalışmalarda öncelikli olarak ele alınması.

Sürücü eğitiminde ve denetiminde güvenilirlik

2. Sürücü eğitiminin iyileştirilmesi bağlamında direksiyon sınavlarının kalitesinin artırılması ve sınav yapıcılık mesleğinin kurumsallaştırılması.
3. Profesyonel sürücü eğitiminin aslında AB mevzuatına büyük oranda uyumlu olduğu görülmektedir.
4. Tam olarak uyumlaştırılması amaçlanmalıdır. (Kurs yerine, okul ciddiyeti)
5. Sürücü belgelendirilmesinde AB kriterlerine uyum,
6. Tüm sürücülerin periyodik eğitim (sürekli eğitim) gerekmektedir.
7. Trafik kazalarının sonucuna doğrudan etki eden hızın azaltılması ve emniyet kemeri kullanmasının artırılmasına yönelik çalışmaların yaygınlaştırılması gerekmektedir.
8. Uyuşturucu madde etkisi (narkotik ve psikotrop/tıbbi)altında sürücülük denetiminin mevzuat ve uygulamaya yönelik çalışmalarının yürütülmesi, personel istihdamı ve uzmanlaşmasının gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Daha donanımlı trafik zabıtası

1. Trafik denetimlerinde özellikle de kaza incelemesinde etkinliği artırmak amacıyla trafik polisinin gerekli bilgi donanımı ile desteklenerek uzmanlaştırılması, ayrıca aynı konuda karayolu personelinin ihtiyaç duyduğu ekipmanların temin edilmesi gerekmektedir.
2. Trafik kazalarında sorumluluğun tespitinde asli kusurların yeniden ele alınarak hız, alkol ve sürücü belgesizliği asli kusur bağlamında değerlendirilebilmesi de gereklidir.

Kayırma/görmeme önlenecek

1. Cezai işlemlerde sıfır tolerans yaklaşımlarının yaygınlaştırılarak, hükümet politikası olarak uygulamaya konulması gerekmektedir. Böylelikle algılanan -yakalanma riski- artırılarak, kurallara uyum teşvik edilecektir. (=Vekil, torpilli ve yakınları için kayırmalar olmayacak)
2. Dijital takografta ulusal veri tabanı oluşturulmalı, üye sistemi ile firmaların sisteme bilgi aktarmaları sağlanmalı ve merkezden denetlenmeleri gerekmektedir.

Ahmet TÜRKOĞLU