Analog takograf hayatımıza 1980’li yılların sonunda girdi. 1999 yılında, takograf kullanımını düzenleyen AETR  (Uluslararası Karayolu Taşımacılığında Çalışan Sürücülerin Çalışma Koşullarına Dair Avrupa Sözleşmesi) sözleşmesine taraf olduk. 2000 yılında Karayolları Trafik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile uluslararası ve şehirlerarası çalışan araçlar için takograf takmak zorunlu hale geldi. 2004 yılında Karayolları Trafik Yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile takograf kullanımı ve sürücülerin çalışma süreleri detaylandırıldı. AB (Avrupa Birliği) Mayıs 2006 tarihinde, yeni tescil edilen araçlarda dijital takografı zorunlu hale getirdi. Türkiye’nin de dahil olduğu AETR ülkelerinde ise; 16 Haziran 2010 tarihinden sonra yeni tescil edilen ve uluslararası nakliyatta çalışan araçlarda dijital takograf zorunlu olurken, ülkemizde 30 Haziran 2014 tarihinden sonra yeni tescil edilen ve yurtiçi nakliyatta çalışan araçlarda da dijital takograf takılması mecbur kılındı. Ayrıca, Yurtiçi nakliyatta çalışan ve takograf takmak zorunda olan araçların,   1996 model olanlardan başlayarak, aşağıdaki takvime göre, 2019 yılı sonuna kadar, takografları dijital takograf ile değiştirmesi hükmü getirildi.

‘’a) 1996-1998 model araçlar, 30/6/2016 tarihine kadar.
b) 1999-2001 model araçlar, 31/12/2016 tarihine kadar.
c) 2002-2004 model araçlar, 31/12/2017 tarihine kadar.
ç) 2005-2007 model araçlar, 31/12/2018 tarihine kadar.
d) 2008 ve sonrası model araçlar, 31/12/2019 tarihine kadar.” Paralel olarak UAB (Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı), Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde yapılan bir değişiklik ile, takograf verilerinin aylık olarak indirilmesini ve sürücü kartı verileri ile birlikte her ay TOBB tarafından tesis edilen veri tabanına yüklenmesini 1 Ocak 2020 tarihinden geçerli olmak üzere zorunlu kıldı. Sektör uygulamaya büyük tepki verince, 2008 model ve sonrası araçlardaki analog takografların değiştirilmesi 10 Temmuz 2020 tarihine kadar, verilerin yüklenmesi ise; uluslararası nakliyatta çalışan firmalar için 1 Ocak 2021 tarihine kadar, yurtiçi nakliyatta çalışan firmalar için 1 Ocak 2024 tarihine kadar ertelendi. Ancak, 2007 (dahil) modele kadar olan yurtiçi nakliyatta çalışan analog takograflı araçların dijital takografa geçişinin 2018 yılı sonunda tamamlanmış olması gerektiği, ertelemenin 2008 model ve yukarısı araçları kapsadığı dikkatten kaçmamalıdır. Veri yüklemesi ile ilgili olarak ta, daha sonra ciddi sorunlara yol açabilecek bir yanlış anlama mevcuttur. Ertelenen sadece verilerin yüklenmesidir. Firmaların en geç 90 günde bir takograf verilerini, 28 günde bir sürücü kartı verilerini indirme ve 12 ay saklama zorunluluğu devam etmektedir.

Analog – Dijital Takograf Dönüşümü;

Analog – Dijital takograf dönüşümü ile ilgili  olarak, yeni tescil edilecek araçlar için dijital takograf takılmasının zorunlu olduğu tarihten önce tescil edilmiş araçların da, zorunlu olarak dijital takograf takması  uygulaması, ne AETR ülkelerinde ve ne de mevzuatımızı  uyumlaştırma çalışmaları yaptığımız AB ülkelerinde mevcut değilken, ülkemizde farklı bir yol seçilmesi haklı olarak bazı sorulara neden olmaktadır. Söz konusu ülkelerde, mevzuatın yürürlüğe girdiği tarihten önce tescil edilmiş ve analog takograflı olan araçlar, analog takograf arızalandığında, araç satıldığında veya plaka değiştirildiğinde dijital takograf takmaktadır. Bu konuda derlediğimiz bilgiler aşağıdadır.

Takograf üreticileri ve takograf otoritelerinin dönüşüm konusundaki bülten ve açıklamaları;

AETR Sözleşmesi;

AETR sözleşmesi, 16 Haziran 2010 tarihinden sonra yeni tescil edilen araçların dijital takograf takmasını zorunlu kılmaktadır. Daha önce tescil edilmiş araçlardaki analog takografların değiştirilmesini zorunlu kılacak bir hüküm içermemektedir. AETR sözleşmesi, teknik dökümanlar ve takografların teknik özellikleri için, AB’nin 3821/85/AT Yönetmeliğinin eklerine atıf yapmaktadır ve bu eklerin sözleşmenin ayrılmaz bir parçası olduğunu beyan etmektedir.

VDO;

Linkler, yapılan güncellemeler nedeni ile değişmiş olabilir, ancak hepsinin ekran görüntüsü alınmıştır.

http://www.fleet.vdo.com/workshops/exchange-repair-and-retrofitting/ 

Analog takograflar; Analog takograflar, eşdeğer bir analog takografla değiştirilir. Bununla beraber, filo yöneticileri tamir gerçekten değer mi, değerlendirmelidir.

https://www.conti-online.com/generator/www/com/en/vdo/dtco/faq/general/faq_en.html de yer alan bilgiler.

Gelecekte, sadece dijital takograflar mı olacak?

AB'de mevzuat yürürlüğe girdiğinde, yeni ticari araçlar sadece dijital takograf takacaktır. Mevcut araçların dijital takograf takması ile ilgili genel bir kural yoktur. Bu nedenle, önümüzdeki yıllarda da filo yüneticileri hem analog ve hem de dijital takograf takılı karma filolar  işleteceklerdir.

Analog takograf takılı tüm araçlar dijital takografa dönüştürülecek mi?

Hayır. Mevcut araçları dönüştürmek için genel bir zorunluluk yoktur. Fakat, AB yönetmelikleri,  1/1/1996 tarihinden sonra ilk defa tescil edilen, 12 t üzeri ticari araçlar ile, 8 kişiden fazla yolcu taşıyan  10 t üzeri otobüslerin, takograf değiştirecekleri zaman dijital takograf takmalarını  gerektirmektedir. 

JRC (Joint Research Center- Müşterek Araştırma Merkezi);

JRC, AB' de, takograflara en üst tip onay verme otoritesidir.

http://dtc.jrc.ec.europa.eu/dtc_help_desk.php#anchor_aw

EFAS SERVİS KILAVUZU (İNTELLİC):

3.1   3821/85/AT Yönetmeliği Ek 1B'ye göre dijital kayıt cihazı kullanımına geçiş;

AB Konseyi kararıyla, Avrupa Birliği, 1 Mayıs 2006 tarihinden sonra tescil edilen 3,5 tondan ağır tüm ticari araçlara ve 9'dan fazla koltuğu (sürücü dahil) olan otobüslere dijital takograf takma zorunluluğu getirmiştir.Bu tarihe kadar analog takograf kullanan ticari araç sahiplerinin değişiklik yapması için Avrupa üye ülkelerinde genel  bir  zorunluluk  yoktur.  Bu  nedenle,  bir  süre  daha  analog  ve  dijital  takograf  takılı  karma  araç  filosu işleten şirketler var olmaya devam edecektir... 2135/98 /AT yönetmeliği  belli  koşullarda  dijital  takograf takılmasını veya  analog  cihazdan  dijital  cihaz kullanımına geçişi gerektirir.

Bundan dolayı, Ek 1B doğrultusunda dijital takograf cihazına yükseltme aşağıdaki durumlar için geçerlidir:

• İlk tescili 1 Mayıs 2006'dan sonra yapılan araçlar ve,
• İlk tescili 1 Ocak 1996 tarihinden sonra yapılan, sinyal aktarımının elektronik ortamlardan tamamen etkilendiği için değiştirilmek zorunda olan kayıt cihazları takılı olan, araçlar.

Kayıt  cihazı,  araç birimi, bağlantı kabloları ve bir hareket sensöründen (darbe üreteci) oluşur.  Ek 1B’de  bir araç  ünitesi;  tesisat  bağlantısı,  hareket  sensörü  ve  hız  sensörü  olmayan  bir  kayıt  cihazı  olarak  tanımlanmıştır. Eğer sadece hareket sensörü ve/veya hız sensörü, bir bağlantı kablosu veya araç birimi değiştirilebiliyorsa, Ek 1B'ye uygun dijital kayıt cihazına geçiş yapmak gerekli değildir. Bununla birlikte, kayıt cihazının tamamı (yani, teker teker tüm  bileşenler) bozuksa, o zaman Ek 1B'ye uygun olarak dijital cihazla değiştirilmelidir.

ACTIA;

ACTIA Fransız takograf üreticisidir. ACTIA Almanya'nın 2012 yılında yayınlamış olduğu servis bülteninin ilgili kısmı aşağıdadır. ACTIA firması  yeni nesil dijital takografları üretmediği için, ACTIA Almanya servis ağı, ağırlıklı olarak VDO ile bağlantılı olarak çalışmaya devam etmektedir.

STONERIDGE ELECTONICS;

http://www.stoneridgeelectronics.com/sites/default/files/uk/pdfs/tachograph_sensor_replacement_guide_uk.pdf 

bağlantısındaki tabloyu indirip, incelediğinizde, yukarda belirtilen kurallara benzer kurallar göreceksiniz. Tablo büyük olduğu için, burada yer veremiyoruz. Merak edenler, belgeyi indirip inceleyebilir. Belgede, küçük farklılıklar olmakla beraber, yukarda belirtilen bilgileri teyid eden açıklamalar yer almaktadır.

Tüm bu bilgilerden sonra, ülkemizde de olması gerekenin ne olduğu açıktır. Analog takograf değişiminden 600.000 kadar aracın etkilendiği düşünülmektedir. Resmi makamlar nedense kesin bir rakam verememektedirler.  Dijital takograf takmanın maliyeti ortalama araç başı 600 AVRO  kadardır. Yerli dijital takograf üretimi olmasına rağmen, sektör ağırlıklı olarak ithalata dayalıdır. Yerli dijital takografların uluslararası nakliyat yapan araçlarda kullanılması, pratikteki bazı engellerden dolayı mümkün değildir. Dolayısı ile yurt dışına döviz transferi gerçekleşmektedir. Sağlam olduğu halde sökülen analog takografın maliyeti de ortalama 400 AVRO kadardır ve bu çöpe atılmaktadır. Kısaca araç başı 1000 AVRO heba edilmektedir. 600. 000 X 1.000 AVRO=  600. 000.000 AVRO eder. Tank palet fabrikasını 50.000.000 USD bulamadığımız için satmak zorunda kaldığımızı hatırlayın.

Burada kafa karıştıran başka bir konu da şudur; Takograf, ülkemizde ölçü ve ayar mevzuatı kapsamındadır. Ölçü ve ayar cihazlarının tip onaylarının verilmesi, tamir, ayar ve muayeneleri  yapacak servislerin yetkilendirilmesi, ölçü ve ayar cihazları ile ilgili piyasa gözetimi ve denetiminin yapılması, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yetki ve sorumluluğundadır. Bu yetkiye, hangi ölçü ve ayar cihazını, kimin kullanacağına karar verme yetkisi dahil değildir. Hangi araçların takograf takacağı, hangi tip takograf takacağı vs.. ise, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı’nın yetki ve sorumluluğundadır. Bu nedenle de hangi araçların takograf takacağı, 2000 yılında yapılan bir değişiklik ile, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan, Karayolları Trafik Kanunu’nda belirlenmiş, 2004 Yılında da Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde detayları açıklanmıştır. O halde, neden, analog dijital takograf dönüşümü, hangi araçların dijital takograf takacağı konusu, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenmiştir? Neden diğer bakanlıklar yetkilerine müdahale edilmesine itiraz etmemişlerdir? Bunun açıklaması yoktur.

Ayrıca,  Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ocak 2020 içerisinde lojistik sektörünü temsil eden derneklere konu ile ilgili bir yazı göndermiştir. Uluslararası nakliyatta çalışan araçlar için dijital takograf zorunluluğu 16 Haziran 2010 tarihinden sonra yeni tescil edilen araçlar içindir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın kendi çıkardığı yönetmelikte, 1996 modelden başlayarak analog takografların dijital takograf ile değişimi kuralının  ‘’Yurtiçi nakliyatta çalışan araçları’’ kapsadığı açık şekilde belirtildiği halde,  neden söz konusu yazıda,  bu zorunluluk uluslararası nakliyatta çalışan ve 16 Haziran 2010 tarihinden önce tescil edilmiş araçlarıda kapsayacak şekilde  değiştirilmiştir? Neden, takograf servisleri, 16 Haziran 2010 tarihinden önce tescil edilmiş analog takograflı ve uluslararası nakliyatta çalışan araçların takograf muayenesini yapmamaktadır? Neden, bu araçlar araç muayenesinden,  uygun takograf takılı olmadığı gerekçesi ile araç muayenesinden geçirilmemektedir? Bakanlıklar bu sorulara cevap vermelidir.

Olması gereken nedir? Dijital takograf, uluslararası nakliyatta çalışan araçlar için, 16 Haziran 2010 tarihinden sonra, yurtiçi nakliyatta çalışan araçlar için 30 Haziran 2014 tarihinden sonra çalışan araçlar için zorunlu olmalıdır. Uluslararası nakliyatta çalışan araçlar için,  yetki belgeleri ve taşıt belgeleri gösterdildiği taktirde, takograf muayenelerinde ve araç muayenelerinde zorluk çıkarılmamalıdır. AETR ve AB ülkelerindeki örneklerde görüldüğü gibi, dijital takograf, mevzuatın yürürlüğe girdiği tarihten son yeni tescil edilen araçlar için geçerlidir. Bu nedenle, yurtiçi nakliyatta çalışan araçlar için de, 30 Haziran 2014 tarihinden önce tescil edilen ve analog takografı olan araçlar, takografları arızalanıncaya kadar kullanılmaya devam edilmelidir.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,  tüm araçları dijital takografa geçirerek, Avrupa’nın da ilerisinde bir uygulamaya geçildiğini iddia etmektedir. Takograf , tek başına kazaları önleyen, rekabet koşullarını eşitleyen, sürücü haklarını koruyan bir cihaz değildir. Sadece, denetlemelerin hızlı, kolay ve güvenli şekilde yapılmasını sağlayan teknolojik bir cihazdır. Denetlemeler; yol kenarı denetlemeleri ve şirket merkezinde denetlemeler şeklinde yapılmaktadır. Yol kenarı denetimlerinde  son 28 gün sürücü etkinlikleri ile manipülasyonlar kontrol edilir. Şirket merkezinde ise son 12 ayın verileri kontrol edilir. Verilerin güvenli  ve doğru olması için, manipülasyon yapılmamış olması ve takograf servislerinin yaptığı muayenelerin doğru olması gerekir.  Dijital takograf manipülasyonu imkansız bir cihaz değildir. Artık, sahtekarlar, dijital takografın yazılımını bile değiştirebilecek teknolojiye sahiptir. Sürücülerin çalışma süreleri ile ilgili farklı farklı mevzuat vardır, denetleme mevzuatı eksiktir, takograf servislerinin yaptığı muayeneler sağlıklı değildir, takografların en az yarısında manipülasyon vardır, denetlemeler kifayetsizdir, denetim ekiplerinin gerekli cihaz ve yazılımı yoktur. Bu durumda takograf takmanın faydası tartışılır durumdadır. Bakanlıklar,  stratejik önemi olan karayolu taşıma ve lojistik sektörünün ve ekonominin geleceği için, yapılan yanlışlardan bir önce dönmeliler, kendi aralarındaki çekişmelere sektörü alet etmemelidirler. Getirilen her uygulama, işlemleri hızlandırmalı, kolaylaştırmalı ve ekonomik olmalıdır. Getirilen uygulamalar bu açıdan tekrar gözden geçirilmelidir. Taşıma sektörü göçerse, lojistik sektörü çöker, lojistik çökerse ekonomi çöker, her sektör bundan olumsuz olarak etkilenir, herkes oturup iyice düşünmelidir!

Bilal Yeşil

Taşımacılar.