Artık takografın ne olduğunu biliyoruz. Ama bir kere daha hatırlatalım; takograf ticari araçlarda kullanılır, sürücülerin çalışma sürelerini, meydana gelen arızaları ve hatalı kullanımları kaydeden bir cihazdır. Bu bilgiler, denetleyenler tarafından sürücülerin ve firmaların kurallara ve çalışma sürelerine uyup uymadığını kontrol etmek için kullanılır. AETR sözleşmesine göre, takograf şu maksatlarla kullanılmaktadır;

Sürücülerin çalışma sürelerini kontrol etmek.

Rekabet koşullarını sağlamak

Kazaları önlemek

Birinci amaç, sürücülerin çalışma sürelerini kontrol etmektir. Yani çalışma hayatı ile ilgilidir. Sürücüler en büyük çalışan grubu oluşturmaktadır. Çalışma hayatı ile ilgili tüm düzenlemeler  hangi bakanlık tarafından yapılmaktadır? Hangi bakanlık olabilir bu bakanlık;  ‘’Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’’.  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bunu biliyor mu, bilmiyorum. Kendilerine, aşağıda belirttiğim mevzuatın hangisinin geçerli olduğunu sorduğumda aldığım cevap; ‘’Hangisi sürücü lehine ise o uygulanır’’’ şeklinde çok veciz bir cevap olmuştu. Aşağıdaki tabloda, sürücülerin çalışma süreleri ile ilgili yürürlükteki mevzuatın karşılaştırması görülmektedir. Tabloda verilen bilgiler, tüm konuları kapsamamaktadır. Fikir vermesi açısından bir kısmı alınmıştır. ILO’nun C153 sayılı konvansiyonu da buraya eklenebilir. Çünkü Türkiye,  C153 sayılı konvansiyonu onaylamıştır.

Görüldüğü üzere bazı alanlarda önemli farklılıklar vardır. İlk önce, sürücünün  hangi kurallara göre çalışacağının  belirlenmesi gerekir. Bu uluslararası nakliyatta çalışan sürücüler için bellidir; AETR sözleşmesi. Ancak bu kuralların çalışma mevzuatına dahil edilmesi ve herkes tarafından bilinmesinin sağlanması gerekmektedir. Ya yurtiçinde çalışan sürücüler hangi kurallara uyacak? Bakanlıkların sorumluluk alanları ve  mevzuat hiyerarşisini göz önüne aldığımızda, Haftalık İş Günlerine bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği olması gerekir. Öylemi? Hayır. Uygulamada gerek trafik kontrollerinde ve gerek mahkemelerde Karayolları Trafik Yönetmeliği dikkate alınmaktadır. Ya kullandığımız dijital takograflar hangi mevzuat göre kayıt ve analiz yapmaktadır; AETR sözleşmesine göre (AB mevzuatı ile AETR % 99 oranında uyumlu hale getirilmiştir). O zaman sormazlar mı? Taktığımız dijital takograflar , ulusal mevzuat ile uyumlu değil ise, ne kadar fayda sağlayacak?

Yurtiçinde çalışan sürücüler ile ilgili  farklı süreler içeren farklı mevzuatın varlığı , AETR sözleşmesi hükümlerinin çalışma mevzuatına ithal edilmemiş olması  ve yurtiçi çalışmayı düzenleyen mevzuatın  takograf ile uyumsuz olması, yalnızca yol kenarı denetimlerinde değil, mahkemelerde de karmaşaya ve adaletsizliklere sebep olmaktadır.

Aslında çözüm basittir ve tarif edilmiştir. 2008 yılında yayınlanan , AB  Müktesebatı ile Milli Mevzuatın uyumlaştırılması programında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na  gerekli mevzuatı hazırlama görevi verilmiştir.

Daha sonra , AETR sözleşmesi ve AB müktesebatı ile uyum kapsamında, dijital takograf sisteminin oluşturulması ve uygulanmasına yönelik çalışmaları koordine edecek "Ulusal Otorite  4.1,2010 tarihli Bakanlar Kurulu Toplantısında alınan bir kararla Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak belirlenmiştir. Söz konusu Bakanlık tarafından, 20.1.2010 tarihli ve 212-778 sayılı yazı ile, dijital takografın bütünleşik bir sistem olarak uygulanmasına ilişkin yapılacak başlıca faaliyetler tespit edilerek, Bakanlıklar arası görev dağılımı yapılmıştır.  Bu yazıda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na verilen görevler şu şekildedir ve 2008 yılında verilen görevler ile benzerdir.

• Ulusal Pragram'da yer alan, sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerinin düzenlenmesini kapsayan 561/2006/AT sayılı Tüzük ve 2006/22/AT sayılı Direktifin uyumlaştırılması, 

  Söz konusu AB mevzuatları doğrultusunda revize edilen AETR anlaşmasının, gerekirse  onay sürecinin tamamlanması veya 5 Nolu değişikliğin ulusal mevzuata derç edilmesi.

  Karayolu taşımacılığı ile iştigal eden firmaların iş yerlerinde kontrol ve denetimlerin yapılması (Takograf  kayıtlarının  denetlenmesi ve incelenmesi)

Maalesef, ilgili bakanlık bugüne kadar bu konularda hiçbir çalışma yapmamıştır. Çalışma hayatı ile ilgili olarak asli sorumlu kendisi olmasına rağmen, görevlerini yerine getirmemiştir. Bu nedenle takograf konusunda yaşanan  sorunların ana sorumlusu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’dır. Takografın silah kaçakçılığının önlenmesinde kullanılabileceğini düşünebilecek kadar zeki yöneticilere sahip Bakanlığın, bu kadar açık plan ve programları anlayıp uygulamamasını anlamak mümkün değildir. Belki bizim bilemediğimiz konular vardır. Biz anlayamadığımız hususları bir kere daha soralım, belki bizi aydınlatmak  lütfunda bulunurlar.

Bakanlık, takograf konusunun kendisini çok yakından ilgilendirdiğinin farkında mıdır?

2008 yılında yayınlanan bakanlar kurulu kararında  ve  2010 yılında ulusal otorite tarafından yayınlanan belgede, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına verilen görevler bugüne kadar neden yerine getirilmemiştir?

Uygulama başlayalı 10 yıl geçmiştir ve hala Bakanlık hazırlaması gereken mevzuatı hazırlamamıştır. O gün doğan çocuklar bugün 10 yaşındadır. Bakanlığın mevzuatı hazırlaması için, bu çocukların kaş yaşına gelmesi, daha ne kadar sürücü ve firmanın haksızlığa uğraması ve kaç kişinin daha kazalarda hayatını kaybetmesi gerekmektedir?

Uluslararası nakliyatta çalışan sürücüler hangi mevzuata göre çalışacaklardır? Bu nerede yazmaktadır?

Yurtiçi nakliyatta çalışan sürücüler  önceki satırlarda belirtilen  mevzuattan hangisine veya hangilerine uyarak çalışacaklardır? Bu nerede yazmaktadır?

İş mahkemeleri yurtiçi ve  uluslararası nakliyatta çalışan sürücülerin mesailerini hesaplarken, hangi mevzuatı esas alacaklardır?

Sürücünün çalışması, haftalık iş günlerine bölünemeyen çalışma süreleri  yönetmeliğine veya  AETR  sözleşmesine uygun olduğu halde, karayolları trafik yönetmeliğinde belirtilen sürücü çalışma sürelerine  uygun olmadığı için , kesilen cezaların yasal geçerliliği nedir?

Yurtiçi nakliyatta çalışan sürücülerin çalışmasını düzenleyen, Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri  Yönetmeliği, dijital takograf ile uyumlumudur?  Dijital  takograf süreleri hesaplarken ve analiz yaparken hangi mevzuatı esas almaktadır. Bu raporlar,  yurtiçi nakliyatta çalışan sürücüleri denetleyen trafik denetim ekiplerine ne kadar yardımcı olmaktadır.

Bakanlık, hazırlaması ve güncellemesi gereken mevzuat çalışmalarını tamamlamak için, bir plana sahip midir?

Bilal Yeşil